Van binnenuit ontworpen
“Het gebouw krijgt onder één dak een school, sportzalen en – in de toekomst – een jongerentalentencentrum. Op het Spinoza20first hebben straks 1000 leerlingen les. Voor hen willen we een omgeving ontwerpen waarin ze optimaal kunnen leren, maar zich ook echt thuis voelen en zichzelf kunnen zijn. We ontwerpen eigenlijk altijd van binnenuit. Eerst kijken we hoe de ruimtes gebruikt moeten worden, wat voor sfeer ze nodig hebben en hoe ze verbonden moeten zijn. Pas daarna denken we na over een mooie gevel. Bij dit ontwerp staat de onderwijsvisie van de Spinoza-school centraal. Een school die zich richt op klassikale lessen geef je anders vorm dan een school met veel dynamische lessen als het Spinoza. We hebben dan ook hecht samengewerkt met het schoolbestuur, de leraren én de leerlingen om erachter te komen hoe zij hun school straks het liefst willen gebruiken. Dit heeft aan de basis van ons ontwerp gelegen.”

Groene huiskamer
“Zelf zat ik vroeger op een heel klassieke school, met een lange gang met lokalen waar je 8 uur per dag aan een bankje zat en naar een schoolbord moest kijken. Het kon ook niet anders; we hadden nog niet de hulpmiddelen die leerlingen nu hebben. Leerlingen van nu leren op Ipads en in gespreksvormen, groepen en practica. Dat vraagt om andere ruimtes dan vroeger. Ook hoe leerlingen hun school ervaren buiten de lessen om is een wereld van verschil. Ik kwam zelf vroeger één minuut voor de les begon aan, en aan het einde van de dag ging ik meteen weer weg. Leerlingen van nu zijn eerder op school en blijven langer hangen. Het is naast een leerplek ook echt de plek waar ze leuke dingen doen en samenzijn met anderen; een soort verlengde van thuis en hun eigen habitat. Tot slot is de connectie met de wereld buiten de school belangrijker geworden. Voor Spinoza20first hebben we de straat het gebouw in getrokken. Via een trap komt je de school binnen op de eerste verdieping. Daar is een aula met een tribunetrap waar ook lessen, optredens en lezingen gegeven kunnen worden. Vanaf deze tribune loopt een route omhoog, door het gebouw, naar een groene daktuin waar zit- en ligplekken komen en leerlingen kunnen hangen in het groen. In Amsterdam hebben scholen vaak weinig buitenruimte. Hier hebben we dat opgelost met een grote natuurinclusieve daktuin, met woonruimte voor vogels en insecten; zo bevorderen we de natuur in de stad én bieden we leerlingen de kans elkaar te ontmoeten en te ontspannen.”

Sport en jeugd
“In het gebouw komen ook drie sportzalen die aan elkaar gekoppeld kunnen worden tot één grote zaal. Deze zijn voor Spinoza20first en in de avonden en weekenden voor sportverenigingen uit de buurt. In dit deel komt ook een DOJO-ruimte en het jongerentalentencentrum. Dankzij de transparante gevel kijk je van buiten op het leven, licht en reuring van binnen, wat voor een sociaal en veilig gevoel op straat zorgt. Ook hopen we zo bewegen te stimuleren: zien sporten doet sporten. In het gebouw hebben we daarom ook plekken gemaakt waar je kan zien wat er in de sportzaal gebeurt.”

Circulariteit
“Het liefst willen we voor Spinoza20first zoveel mogelijk materiaal hergebruiken en de bestaande gebouwen van de bajes als grondstof laten dienen. We zijn nu aan het onderzoeken of we het beton kunnen hergebruiken. Verder willen we de houten vloer van de sportzaal in de bajes graag hergebruiken. Of dat gaat lukken, weten we nog niet; we zijn nog volop aan het ontwerpen dus exacte draagkracht en maten zijn nog niet bekend. Hergebruik past bij onze visie op circulair bouwen, maar is geen doel op zich. Als het vervuilender is om materiaal geschikt te maken, doen we het bijvoorbeeld niet. We letten uiteraard bij het ontwerp heel streng op herbruikbaarheid in de toekomst: zo word de gevel van biocomposiet, het best herbruikbare materiaal dat er is. Het hout waarmee we het interieur bekleden is hergebruik-vriendelijk en wordt demontabel aangebracht. We hadden graag het hele gebouw van hout gemaakt, maar de geluidseisen die aan scholen worden gesteld zijn te hoog voor een houten gebouw: dan hadden we zoveel beton moeten toevoegen dat het hout niet meer herbruikbaar zou zijn. Niet echt duurzaam dus. Qua energievoorziening zouden we het liefst aansluiten op het smartgrid van Bajeskwartier. In het gebied komen bronpunten voor warmte- koudeopslag (WKO). Als dat niet lukt, krijgen we een eigen warmtepomp en op ons dak komen PV-panelen.” 

Ligging in Bajeskwartier
“Ons plot is niet zo groot, vandaar dat we het dak als buitenruimte benutten. Op het plein voor de school bewaart ontwikkelaar AM de fundering van de oude cipierswoningen. Hier komt een groen plein met zitplekken waar je kunt zonnen, hangen en kletsen; een soort stadsparkje waar de scholieren en omwonenden elkaar kunnen ontmoeten. Tegenover de school komt Hotel Jansen. Onze gebouwen gaan een relatie met elkaar aan: het hotel wordt een staande versie van ons gebouw, met inhammen en verspringingen. We liggen aan de andere kant aan het spoortalud en aan de waterzone; hiervoor gaan we ook een mooie aansluiting ontwerpen. Aansluiten op groen en buiten hoort immers bij een natuur-inclusieve school.”

Beeld: © BDG Architecten