Circulair living

Bajeskwartier loopt voorop in de energietransitie. Een energieneutrale wijk begint met het beperken van de energievraag. Met goede isolatieniveaus, driedubbel glas, zonwering en luchtdichte gevels gebruiken de gebouwen weinig energie. Ook de systemen voor vloerverwarming en -koeling en de ventilatie met warmteterugwinning zijn energie-efficiënt en hebben hoge rendementen. Hiernaast wordt gekeken hoe gebruikers energie kunnen besparen. Het gedrag van de gebruiker heeft namelijk de grootste impact. Zo krijgen alle woningen een hotfill-aansluiting voor (af)wasapparaten. Dat bespaart energie, omdat er geen elektriciteit, maar duurzame warmte wordt gebruikt voor het (af)wassen. Verder komt er in alle gebouwen een LED-verlichtingssysteem, aangesloten op een slim elektranet. Via een dashboard houd je zelf makkelijk je gebruik in de gaten. Zonnepanelen wekken straks het grootste deel van de energievraag op. Naast zonne-energie wordt onderzocht of ook windenergie kan worden ingezet, bijvoorbeeld met het Powernest systeem. Dit is een dakelement met ingebouwde windturbines die de energieopbrengst optimaliseren. Energie wordt ook opgewekt uit organisch afval; de composteerinstallatie van The Waste Transformers zet dit om naar elektriciteit. Bajeskwartier wordt het eerste gebied in Amsterdam waar organisch afval uit de wijk wordt opgehaald en ter plekke wordt omgezet in stroom.

Om vraag en aanbod van elektriciteit goed op elkaar af te stemmen en daarmee het energienet te ontlasten, wordt in Bajeskwartier een Smart Energy Grid onderzocht. Met name het direct koppelen van hernieuwbare opgewekte energie aan grote energievragers kan de druk op het elektriciteitsnetwerk verlagen. Eén van de mogelijkheden is het koppelen van de hernieuwbaar opgewekte energie op de Woongebouwen Martin (E) en/of Robin (G) via de laadinfrastructuur in de parkeergarage aan de elektrische (deel)auto’s. Het Grid is ‘slim’ aangezien in de nabije toekomst elektrische auto’s kunnen gaan fungeren als batterij en buffer van energie. En niet alleen stroom, maar ook warmte en koude wordt uitgewisseld tussen alle verschillende gebouwen. Dit gebeurt via een warmte-koudenet, oftwel een Thermisch Grid. Dit Grid gebruikt de ondergrondse leidingstructuur van de oude bajes. Het Thermisch Grid wordt aangesloten op een ondergrondse WKO (Warmte Koude Opslag) en wordt gevoed door verschillende omgevingsenergiebronnen. Zoals het nabijgelegen datacentrum Digital Reality. Zij hebben veel koude nodig en leveren warmte. Dat sluit precies aan op het energieprofiel van de woningen, die juist vaker verwarming nodig hebben dan verkoeling. In Nederland is het nog niet eerder gelukt om de restwarmte van datacenters in te zetten voor woningbouw. Een unieke kans van Bajeskwartier dus.

Circulair bouwen is gericht op het sluiten van kringlopen en het voorkomen van afval. Maar liefst 98 procent van de materialen van de gevangenis wordt hergebruikt. Zo wordt de impact van de bouw van Bajeskwartier op het klimaat geminimaliseerd. Daarbij kijken we niet alleen naar hergebruik nu, maar ook in de toekomst. Alle gebouwen worden zo gemaakt dat ze in de toekomst makkelijk te demonteren en her te gebruiken zijn. Hergebruik begint bij houden wat je hebt. Hiervoor hoeven geen of minder nieuwe bouwmaterialen te worden geproduceerd en getransporteerd. In Bajeskwartier blijven het Hoofdgebouw en het ketelhuis volledig behouden. Dit geldt ook voor de kerk en de Groene Toren. Ook grote delen van de bajesmuur blijven staan. Uiteraard krijgen deze onderdelen wel een upgrade, zodat ze aan de moderne eisen voldoen. De tweede stap is hergebruik. Zo wordt de gevel van de voormalige Kalverstraat gebruikt in de openbare ruimte en krijgen oude vloerdelen hun plek op een van de vele pleinen. In de gebouwen worden delen van de gevangenismuur en oude vloeren hergebruikt. De deuren van de cellen zijn straks te herkennen in de bruggen die de wijk ontsluiten. Dit hergebruik is niet alleen duurzaam, zorgt er ook voor dat iets van de historie van deze iconische plek behouden blijft. Ook worden bajesmaterialen omgevormd tot nieuwe bouwmaterialen. Van het beton wordt bijvoorbeeld granulaat gemaakt, dat weer gebruikt wordt bij de bouw van de nieuwe torens. Voor de bouw van Bajeskwartier is er naast de hergebruikte materialen ook nieuw bouwmateriaal nodig. Deze materialen zijn gezond, duurzaam én in de toekomst eenvoudig opnieuw te gebruiken. Het selecteren van materialen gebeurt op basis van hun milieu-impact, waarvoor de milieudatabase van de MPG (Milieu Prestatie Gebouwen) wordt gehanteerd. Uiteraard moeten het ook gezonde materialen zijn en duurzaam geproduceerd. Zo heeft al het hout een keurmerk.

De gemiddelde Nederlandse auto staat 23 uur per dag stil. En al die tijd neemt het wel ruimte in. In Bajeskwartier wordt die ruimte liever besteedt aan groen. Het parkeren wordt dan ook volledig ondergronds opgelost, zodat er bovengronds ruimte overblijft voor tuinen en water. Bewoners moeten straks een stukje lopen naar hun eigen auto of deelauto. Of ze maken gebruik van de metro die om de hoek stopt. Ook is Station Amstel op loopafstand en is de binnenstad op de fiets hartstikke dichtbij. Er komen volop wandel- en fietspaden in Bajeskwartier. In de tweelaagse, ondergrondse parkeergarage komen ongeveer 410 parkeerplekken. Ook komen er natuurlijk ruimschoots plekken om fietsen te parkeren. In de parkeergarage van Bajeskwartier komt een ‘mobiliteitshub’. Hier komen elektrische deelauto’s, bakfietsen en e-bikes te staan. Alle bewoners van Bajeskwartier kunnen met een handige app op elk moment van de dag een duurzaam vervoersmiddel huren. Zo heb je altijd vervoer, zonder een eigen auto nodig te hebben. Dit delen van vervoersmiddelen past goed bij de ambitie om de meest gezonde en duurzame stadswijk van Nederland te zijn. Deelmobiliteit leidt namelijk tot een schone en veilige leefomgeving met minder uitstoot.

Ons klimaat verandert en woongebieden krijgen te maken met de gevolgen hiervan. Bajeskwartier wordt daarom ook ‘klimaatadaptief’. Oftewel: de wijk wordt ingericht om met periodes van grote hitte en hevige regenval om te gaan. Dit gebeurt door de woningen heel goed te isoleren en van duurzame koelte te voorzien. Maar ook door groene daken aan te leggen en talloze tuinen die de opwarming van straten en gebouwen voorkomen. Heel Bajeskwartier is ook Rainproof. Bij veel regen wordt het water opgevangen en opgeslagen met behulp van infiltratiedaken en -installaties, op de groene daken, in waterplaza’s en in de groenzones in het openbare gebied. Bij droogte geeft de wijk het water langzaam weer af. De waterplaza’s worden zo ingericht dat ze leuke speelplekken zijn voor kinderen of dat waterplanten er graag groeien. Bajeskwartier wordt een natuurinclusieve wijk; in het ontwerp wordt rekening gehouden met flora en fauna. Zo draagt de gekozen beplanting bij aan de biodiversiteit in het gebied door in voedsel en nestelplekken te voorzien. Ook draagt het bij aan goede waterhuishouding en vangt het fijnstof af. In Bajeskwartier komen overal nestkasten voor vogels en gleuven voor vleermuizen en insecten. Een deel van de bajesmuur blijft behouden en transformeert tot een walhalla voor stadsdieren.